دانشگاه شهید باهنر کرمان
دانشکده ادبیات و علوم انسانی
بخش زبانهای خارجی
پایان نامه ی تحصیلی برای دریافت درجه ی کارشناسی ارشد رشته ی زبان شناسی همگانی
عنوان
تحلیل زبانشناختی گویش جوشانی
استاد راهنما:
سرکار خانم دکتر رحیمه روح پرور
استاد مشاور:
جناب آقای دکتر شهرام رئیسی سیستانی
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده:
گویش جوشانی متعلق به روستای جوشان، از روستاهای بخش گلباف دراستان کرمان است. در پژوهش حاضر تلاش شده است گویش جوشانی بررسی و تحلیل زبانشناختی شود. دادههای پژوهش حاضر در مدت 4 سال زندگی پژوهشگر در منطقهی جوشان و رابطهی نزدیک با گویشوران جمعآوری شدهاند که بیشتر آنها مسن، بی سواد و سفر نکرده بودند. حاصل بررسی این دادهها در چهار بخش اصلی واجشناسی، ساختواژه (صرف)، نحو و واژگان دستهبندی شدند که به تفکیک عبارتند از: دستگاه واجی (واکهها و همخوانهای جوشانی)، الگوی هجایی، فرایندهای واجی (قلب، افزایش، حذف، کاهش، ابدال، کاهش واکهای، سایشی شدگی، همگونی و واکرفتگی)، ساختواژهی اسمی (فرایند کشش یا دوواکهایشدگی و پسوند /u/ در آخر اسامی اشخاص)، ساختواژهی فعلی (ساختار « فعل + شناسه + ضمیر متصل مفعولی» و تبدیل /u/ و /ɑ/ به /ɪ/ در فعل و صورت فعلی نادر)، نحو (حذف نقشنمای اضافه در ساختهای اضافی و وصفی) و واژگان (شیوهی شمارش اعداد در جوشانی و واژههای باقیمانده از فارسی میانه).نتایج به دست آمده در هر بخش با گونهی فارسی معیار مقایسه شدند و پس از مشاهدهی تفاوتها در حوزههای مختلف، بر مبنای تعاریف علمی، اصطلاح “گویش” برای این گونهی زبانی انتخاب شد.
واژگان کلیدی: تحلیل زبانشناختی، گویش جوشانی، واجشناسی، ساختواژه(صرف) ، نحو، واژگان
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: طرح مسأله ……………………………………………………………………….. 1
1-1 مقدمه …………………………………………………………………………………… 2
1-2 بیان مسأله …………………………………………………………. 4
1-3 اهداف پژوهش ……………………………………………………………………. 5
1-4 ضرورت انجام پژوهش …………………………………………………………………….. 5
1-5 استفاده کنندگان از نتایج پژوهش ……………………………………… 6
1-6 پرسشهای پژوهش …………………………………………………………….. 7
1-7 فرضیه های پژوهش …………………………………………………………….. 7
1-8 تعریف مفاهیم کلیدی …………………………………………………….. 8
ساختار پژوهش ……………………………………………………………………….. 8
فصل دوم: بررسی پیشینهی تحقیق ………………………………………….. 10
2-1 مقدمه ……………………………………………………………………………….. 11
2-2 پژوهشهای ایرانی………. …………………………………………………………… 12
2-2-1پژوهشهای استان کرمان ………………………………………………….. 12
2-2-2 بررسی اجمالی گویشها …………………………………………………………15
2-2-3 پژوهشهای حوزهی صرف و نحو ……………………………………………. 18
2-2-4 پژوهشهای حوزهی واژگان …………………………………………………… 20
2-2-5 پژوهشهای حوزهی واجشناسی و آواشناسی ……………………………….. 23
2-3 پژوهشهای خارج از ایران …………………………………………………. 25
فصل سوم: روش انجام پژوهش …………………………………………………. 30
3-1 مقدمه …………………………………………………………………….. 31
3-2 نوع تحقیق ……………………………………………………………….. 31
3-3 متغیرها ………………………………………………………………………. 32
3-4 دادهها …………………………………………………………………….. 32
3-5 شیوهی جمعآوری دادهها ……………………………………….. 32
3-6 گویشوران …………………………………………………………………………. 33
3-7 ابزارهای تحقیق ………………………………………………………………. 33
فصل چهارم: تحلیل دادهها ……………………………………………………… 34
4-1 مقدمه …………………………………………………………………………… 35
4-2 دستگاه واجی ………………………………………………………………. 35
4-2-1 همخوانهای گویش جوشانی …………………………………………. 35
4-2-2 توصیف و تحلیل همخوانها ……………………………………………………. 38
4-2-3 واکههای گویش جوشانی …………………………………………….. 42
4-3 الگوی هجایی در گویش جوشانی ………………………………………… 45
4-4 فرایندهای واجی …………………………………………………………………. 45
4-4-1 قلب ………………………………………………………………………………………… 46
4-4-2 افزایش ………………………………………………………………………………… 47
4-4-2-1 افزایش واکهای ……………………………………………….. 47
4-4-2-2 افزایش همخوانی ………………………………………………………… 48
4-4-3 حذف …………………………………………………………………….. 48
4-4-3-1 حذف /h/ و کشش جبرانی …………………………………………………………… 49
4-4-3-2 حذف /h/ از پایان واژه بعد از واکهی کشیده ………………………… 49
4-4-3-3 حذف /ʔ/ و کشش جبرانی …………………………………………… 50
4-4-3-4 حذف هجایی …………………………………………………………………… 51
4-4-4 کاهش …………………………………………………………………………….. 51
4-4-5 ابدال …………………………………………………………………………. 53
4-4-5-1 ابدال واکهای …………………………………………… 53
4-4-5-1-1 ابدال /o/ یا /u/ به /ɑ/ ……………………………………….. 53
4-4-5-1-2 ابدال /ɑ/ به /o/ یا /u/ ……………………………………………. 54
4-4-5-1-3 ابدال /e/ به /ᴂ/ ……………………………………………….. 55
4-4-5-1-4 کاهش واکهای …………………………………………………… 56
4-4-5-2 ابدال همخوانی ……………………………………………….. 58
4-4-5-2-1 تبدیل /r/ و /l/ به یکدیگر …………………………………. 58
4-4-6 سایشی شدگی ………………………………………………… 59
4-4-7 همگونی ………………………………………………………………………. 60
4-4-8 واکرفتگی …………………………………………………………………….. 61
4-5 ساختواژه ……………………………………………………………………….. 61
4-5-1 ساختواژهی اسمی ……………………………………………………………….. 62
4-5-1-1 فرآیند کشش یا دو واکهای شدگی …………………………………… 62
4-5-1-2 پسوند /u/ در آخر اسامی اشخاص …………………………………… 62
4-5-2 ساختواژهی فعلی ……………………………………………………. 65
4-5-2-1 شکل خاص صرف ساختار: « فعل + شناسه + ضمیر متصل مفعولی» در گویش جوشانی …. 65
4-5-2-2 قواعد واجی حاکم بر این ساختار و ساختارهای مشابه با ضمایر متصل……….. 6
4-5-2-2-1 حذف واکهی قبل از جفت شناسه + ضمیر متصل مفعولی ……. 69
4-5-2-2-2 تبدیل واج /e/ به /ᴂ/ قبل از ضمیر متصل مفعولی ……….. 71
4-5-2-3 حذف هجایی …………… 71
4-5-2-4 صورتهای فعلی یکسان با دو معنی متفاوت …………………………73
4-5-3 تبدیل /u/ و /ɑ/ به /ɪ/ در فعل و صورت فعلی نادر ……………… 75
4-6 نحو ………………………………………. 76
4-6-1 حذف نقشنمای اضافه در ساختهای اضافی و وصفی ……………………. 77
4-7 واژگان ………………………………………………………… 77
4-7-1 شمارش اعداد در جوشانی …………………………………. 77
4-7-2 واژههای باقی مانده از فارسی میانه …………………………………. 80
فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری …………………………………………. 82
5-1 مقدمه ……………………………………………………………. 83
5-2 پرسشها و فرضیه های پژوهش ………………………………….. 83
5-3 نتایج پژوهش …………………………………………………….. 89
5-4 مقایسهی نتایج پژوهش با مطالعات گذشته …………………. 92
5-5 محدودیتهای انجام پژوهش ……………………………………… 93
5-6 پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده ……………………. 94
– مقدمه
زبان[1] به منظور برآورده کردن نیازهای مردم شکل گرفته و برطبق همین نیاز به شیوهای کاربردی سازماندهی شده است (هلیدی، 1994؛ xiii). اگرچه از نظر علمی نمیتوان هیچ زبانی را بر زبان دیگر برتری داد و زبانی را کاملتر یا ناقصتر از زبان دیگری دانست، اما میتوان با احتیاط به این گفته استناد کرد که زبانها با یکدیگر تفاوتهایی دارند. علت وجود این تفاوتها را می توان بدین صورت توضیح داد. ابتدا باید گفت بر پایهی آنچه در حوزه[2]ی علم زبانشناسی تاریخی[3] مطرح و بررسی میشود، هر زبان در طول دوران حیات خود مسیری از تغییر[4] و تکامل[5] را طی میکند. اگرچه ممکن است تعدادی از زبانها در گذشته به صورت یک زبان مادر[6] بودهاند، به دلیل مهاجرت و دوری زبانهای خویشاوند از یکدیگر، این زبانها اکنون شباهت بسیار کمی با یکدیگر دارند. این تفاوت از آنجا ناشی میشود که سخنوران[7] هر زبان بر طبق نیاز خود از زبان استفاده میکنند. یعنی برپایهی محیط، نیازها و فرهنگ خود، زبان را به شکل مورد استفادهی خود شکل میدهند و واژگان[8] و اصطلاحات[9] خاص فرهنگی، بومی و ملی خود را میسازند.
در مقیاس کوچکتر درون یک جامعه با یک زبان مشترک، گویش[10]ها و لهجه[11]ها فرایند مشابهی را طی میکنند که در نهایت سبب متمایز شدن آنها از یکدیگر میشود. البته مشخص است که این تمایز[12] در حد تمایز میان زبانهایی که زمانی خویشاوند بودهاند و اکنون از یکدیگر جدا شدهاند نیست، اما با این وجود تفاوتها قابل تشخیص است و دلیل اثبات وجود این تفاوتها، وجود عینی گویشها و لهجهها و تمایز بارز میان آنهاست.
استان کرمان در حال حاضر بزرگترین استان کشور از نظر مساحت میباشد که به تبع تعداد زیادی شهرستان، بخش و روستا دارد. این مناطق به دلایل زیادی از جمله بعد مسافت و تفاوتهای فرهنگی عمده از نظر گونه[13]ی زبانی مورد استفاده بسیار با یکدیگر تفاوت دارند. بعضی از این تفاوتها تا حدی است که به طور کامل باعث عدم درک متقابل[14] میان گویشور[15]ان دو منطقه میشود. به عنوان مثال از گونهی مورد استفاده در شهرستانهای جنوبی استان کرمان مثل قلعهگنج، کهنوج و منوجان بر حسب معیارهای زبانشناسی[16]، میتوان به عنوان یک زبان متفاوت با فارسی[17] نام برد؛ به این دلیل که این گونهی زبانی به هیچ وجه برای گویشوران زبان فارسی در هیچ یک از مناطق دیگر کشور قابل فهم نیست. بر پایهی مواردی که در بالا ذکر شد، استان کرمان یکی از مناطق پر تنوع از لحاظ گونههای زبانی است. گونههای موجود در این استان تا حد زیادی مطالعه و بررسی شدهاند. اما مسلماً هنوز گسترهی بسیار وسیعی از گونههای زبانی خاص در این استان وجود دارد که نیازمند مطالعه و ثبت علمی هستند.
گویش جوشانی[18] متعلق به روستای جوشان[19]، از توابع بخش گلباف واقع در استان کرمان است. این روستا در 80 کیلومتری جنوب شهر کرمان واقع شده و تا مرکز بخش گلباف 30 کیلومتر فاصله دارد. این روستا خود شامل 7 روستای کوچکتر است که به ترتیب از شمال به جنوب عبارتند از حسن آباد، پشیش کوئیه، دهوئیه، جوشان، سعد آباد، محسن آباد و هشتادان. محکمترین پیشبینی در مورد نام روستای جوشان این است که این روستا نام خود را از چشمهی آب گرمی که در فاصلهی 4 کیلومتری این روستا واقع شده و از بارزترین ویژگیهای یک چشمهی آب گرم یعنی”جوشان” بودن گرفته است. تلفظ[20] معیار نام این روستا به صورت /ʤuʃɑn/ است؛ که البته نام خود روستا در گویش جوشانی /ʤewʃun/ است. گویش جوشانی به علت نزدیکی جغرافیایی به مرکز استان کرمان شباهت زیادی به گویش کرمانی پیدا کرده است. اما با این وجود تفاوتهای چشمگیری با این گویش و در مجموع گویش معیار دارد.
هر گویش تعداد نسبتأ زیادی واژگان مختص به خود دارد. اما علاوه بر واژگان محلی و بومی، یک گویش، فرایندهای واجی[21] و همچنین نظام دستوری شامل صرف[22] و نحو[23] و بعضاً دستگاه واجی[24] مختص به خود را دارد که روی هم عواملی هستند که لهجه و آهنگ[25] خاص سخن گفتن ساکنین یک منطقه را تشکیل میدهند.
1-2 بیان مسئله
از اصطلاحات پایهی حوزهی گویششناسی میتوان به “لهجه”، “گویش”، “گونه” و “زبان” اشاره کرد. “گونه” اصطلاحی خنثی است که صرفنظر از تفاوتهای مرتبط به لهجه، گویش و زبان، به آنچه که بدان تکلم میشود اطلاق میشود (چمبرز و ترادگیل[26]، 1998: 4). “لهجه” در مواردی به کار میرود که تفاوت میان یک یا چند گونه، آوایی/واجی باشد (همان). “گویش” به گونههایی از یک زبان اطلاق میشود که علاوه بر تفاوتهای آوایی/واجی، تفاوتهای دستوری و واژگانی نیز داشته باشد و بین گویندگان و شنوندگان گویشهای مختلف برقراری ارتباط – کمابیش- امکانپذیر باشد (مک کبه[27]، 274:2011). چنانچه تفاوت میان دو گونه زبان آنقدر زیاد باشد که برقراری ارتباط امکانپذیر نباشد، آن دو گونه دو “زبان” متفاوت هستند (چمبرز و ترادگیل، 1998: 4). بنابراین، هر زبان ممکن است دارای گویشها و لهجههای مختلف باشد. برای تشخیص زبان و گویش از یکدیگر از دو دسته معیارهای زبانی و غیرزبانی (سیاسی، فرهنگی، جغرافیایی) استفاده میشود که نه مطلق هستند و نه بر یکدیگر منطبق (مدرسی، 1391 : 168).
در پژوهش حاضر تلاش میشود فرایندهای واجی، آوایی و واج-واژی[28] ویژه گویش جوشانی و همچنین شیوهی منحصر به فرد در صرف افعال در زمان[29]های مختلف در یک حالت[30] خاص از فعل[31] که در این گویش به کار میروند، استخراج و تحلیل[32] زبانشناختی شوند. به علاوه، این پژوهش سعی دارد علاوه بر ارائهی دستگاه واجی گویش جوشانی، تفاوتهای این گویش با گویش معیار را، در حوزهی واجی و آوایی، واژگان و همچنین نظام صرفی و نحوی، گردآوری و مطرح کند.
1-3 اهداف پژوهش
اهداف اصلی این پژوهش به طور خاص در چند مورد خلاصه میشوند:
الف) بررسی و گردآوری دستگاه واجی گویش جوشانی شامل تمامی واکه[33]ها و همخوان[34]هایی که در این گویش در گفتار روزمره به کار میروند و همچنین محل تولید[35] و شیوهی تولید[36] این آواها
ب) ذکر فرایندهای واجی فعال در این گویش و ارائهی مثال برای هر مورد
ج) ارائه و توضیح فرایندهای واج-واژی موجود در گویش جوشانی
دـ) ارائه و توضیح شیوهی منحصر به فرد صرف افعال در زمانهای مختلف در یک حالت خاص از فعل در این گویش
1-4 ضرورت انجام پژوهش
یکی از بخشهایی که در پژوهشهای زبانی و فرهنگی هر کشوری باید به طور اخص و جدی مورد تحقیق قرار گیرد بررسی و ثبت گویشها و لهجههای موجود در آن کشور است. زیرا گویشها بخش مهمی از پیکرهی زبانی و گنجینهی فرهنگی هر ملت را تشکیل میدهند. ثبت و بررسی گویشها و ویژگیهای آنها موجب حفظ تاریخ، فرهنگ و ارزشهای یک کشور و مردم آن میشود. چرا که اگر این مهم انجام نشود، به همراه آخرین گویشور هر گویشی که ثبت نشده، آن گویش و قسمتی از فرهنگ مردم آن کشور به خاک سپرده میشود.
در حوزهی گویشها و به طور کلی گونههای زبانی ایران پژوهشها و فعالیتهای زیادی نیز انجام شده است. از جملهی آنها میتوان به فعالیتهای فرهنگستان زبان و ادب فارسی اشاره کرد که شامل اقدام به گردآوری و ثبت اطلس گویشی ایران و همچنین چاپ مجلهی علمی گویششناسی میباشد. شمار بسیار مقالات و پژوهشهایی که هر ساله در حوزهی گویششناسی انجام و چاپ می شود گواه اهمیت این حوزه است.
پژوهش حاضر نیزبا بررسی جنبه های مختلف گویش جوشانی، سعی دارد در راستای حفظ این گنجینهی مهم زبانی و فرهنگی یعنی مجموعهی گویشها و لهجهها و همچنین تکمیل اطلس گویشی ایران گامی بردارد.
چند مورد از فواید گردآوری گویشهای ایرانی که توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی ارائه شده عبارتاند از:
- بازشناسی واژگان کهن و نادر در متون ادب فارسی یا متون بازمانده از دیگر زبانهای ایرانی که به فارسی امروز نرسیده است
- آگاهی از چگونگی دگرگونیهای آوایی/واجی، ساختواژی (صرفی)، نحوی، معنایی و واژگانی در طول زمان در مناطق مختلف
- طبقهبندی[37] دقیقتر زبانها و گویشهای ایرانی و شناخت روابط موجود میان آنها
- فراهم آوردن مواد لازم برای مطالعات تاریخی – تطبیقی، بهویژه در بازسازی صورت[38]های کهن و شناخت مفهوم نامهای خاص
- فراهم آوردن مواد ایرانی تبار برای واژهسازی و واژهگزینی در زبان فارسی
- گردآوری داده[39]های لازم برای تدوین فرهنگ ریشهشناختی[40] زبان فارسی
- گردآوری دادههای لازم برای تهیهی اطلس زبانشناسی ایران
- آگاهی از ساختهای متفاوت زبانی و در نتیجه شناخت بهتر همگانیهای زبان[41] و امکان ارزیابی نظریههای زبانی
- آشنایی با آداب و رسوم، باورها و اوضاع فرهنگی و اجتماعی مناطق مختلف
- ثبت و ضبط گویشهای رو به زوال[42] برای استفادهی پژوهشگران آینده
1-5 استفاده کنندگان از نتایج پژوهش
نتایج تحقیق حاضر میتواند برای کلیهی علاقمندان، دانشجویان و اساتید گرایشهای زبانشناسی، ادبیات[43]، مردمشناسی[44] و فرهنگ عامه مفید باشد. همچنین این پژوهش میتواند به عنوان بخشی از گنجینهی گویشها در فرهنگستان زبان و ادب فارسی در تکمیل اطلس گویشی ایران استفاده شود.
1-6 پرسشهای پژوهش
_ دستگاه واجی گویش جوشانی شامل چه واج[45]هایی است؟
_ آیا نظام واجی گویش جوشانی با نظام فارسی معیار[46] متفاوت است؟
_ چه فرایندهای واجی و آوایی در گویش جوشانی وجود دارد؟
_ آیا ساختواژهی فعلی[47] در گویش جوشانی با فارسی معیار متفاوت است؟
_ آیا گویش جوشانی از نظر ساخت انواع واژهها همچون اسم[48]، صفت[49] و قید[50] تفاوتی با گونهی معیار[51] دارد؟
1-7 فرضیههای پژوهش
_ دستگاه واجی گویش جوشانی شبیه به دستگاه واجی گونهی معیار است لیکن با تفاوت جزئی در محل و شیوهی تولید بعضی آواها و تفاوت کم در تعداد واجها
_ بخش زیادی از فرایندهای واجی و آوایی گویش جوشانی تا حدی شبیه به دیگر گونههای استان کرمان است، اما فرایندهای متفاوت با آنها نیز در آن وجود دارد.
_ ساختواژهی فعلی گویش جوشانی با گونهی معیار متفاوت است اما ساخت واژهی مقولههای دیگر ممکن است چندان متفاوت نباشد.
1-8 تعریف مفاهیم کلیدی
گویششناسی: عبارت است از مطالعه تنوعات موجود در واژگان و ساختار دستوری زبان که به طور عمده با تنوعات جغرافیایی مرتبط است (مالکجر[52]، 2010 : 127).
گونه: اصطلاحی خنثی است که می توان آن را بدون تأکید بر لهجه یا گویش یا زبان بودن آنچه بدان تکلم میشود، به کار برد (چمبرز و ترادگیل، 1998: 4).
لهجه: این اصطلاح هنگامی به کار میرود که تفاوت میان دو یا چند گونهی یک زبان اساساً آوایی/واجی باشد (کریستال[53]، 2008).
گویش: گویشهای یک زبان گونههایی از آن زباناند که تفاوتهای آوایی / واجی، دستوری و واژگانی با یکدیگر دارند. اما با این وجود برقراری ارتباط میان گویشهای مختلف یک زبان کم وبیش ممکن است (چمبرز و ترادگیل، 1998: 4).
زبان: هرگاه تفاوت میان دو گونهی زبانی به اندازهای باشد که برقراری ارتباط را ناممکن سازد، آن دو گونه، دو «زبان» متفاوت هستند.
فرایندهای واجی: به تأثیر[54] و تأثیرپذیریهای آوایی و تظاهرات ناشی از آن، فرایندهای واجی گفته می شود. فرایندهای واجی نمایانگر ویژگیهای سطح آوایی با سطح واجی است؛ به این معنی که نشان می دهد صورت زیر ساختی و انتزاعی[55] زنجیرهی واجی واژهها و تکواژها چگونه تحقق آوایی مییابد (مشکوة الدّینی، 1374: 130)
1-9 ساختار پژوهش
پژوهش حاضر شامل پنج فصل است. فصل اول که مقدمهی پژوهش است، به بیان مسئلهی پژوهش، پرسشها و فرضیههایی که در ابتدای پژوهش مطرح بودهاند، اهداف و تعریف مفاهیم کلیدی پژوهش پرداخته است. فصل دوم پژوهش با عنوان پیشینهی پژوهش ارائه شده و نمونههایی را از پژوهشهایی که در حوزهی گویششناسی[56] انجام شدهاند ارائه داده است. فصل سوم عنوان روش انجام پژوهش را دارد و شامل مسائلی همچون شیوهی گردآوری دادهها و گویشوران میباشد. فصل چهارم که با عنوان دادهها آورده شده است، به طور کامل و دقیق دادههای گویش جوشانی را بررسی کرده است. فصل پنجم که بحث و نتیجه گیری است به تحلیل زبانشناختی دادههای حاصل و مقایسهی آنها با پژوهشهای دیگر پرداخته و در نهایت مطالب جمعبندی و نتیجهگیری شده است.
تعداد صفحه :136
قیمت :14700 تومان
1 دیدگاه
دیدگاه‌ها بسته است.